Krom Nedir?
Krom, vücutta eser miktarda bulunan ve başta karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasında önemli rol oynayan bir iz mineraldir. Özellikle insülinin işlevini ve kan şekeri dengesini desteklediği düşünülmektedir. Krom, çoğunlukla trivalent krom (Cr(III)) formunda bulunur ve bu form insan sağlığı için güvenlidir. Endüstride kullanılan hexavalent krom (Cr(VI)) ise toksik ve zararlıdır.
Krom Eksikliği ve Belirtileri
Krom eksikliği nadir görülür, ancak yetersiz alım veya uzun süreli damar yoluyla beslenme (parenteral nutrisyon) durumlarında ortaya çıkabilir. Eksikliğin başlıca belirtileri:
• Kan şekeri regülasyonunda bozulma (glukoz intoleransı)
• Yorgunluk ve halsizlik
• Kilo kaybı
• Sinirlerde duyarlılık azalması (periferik nöropati)
• Konsantrasyon güçlüğü, zihin bulanıklığı
Ciddi eksikliklerde kilo kaybı, koordinasyon bozukluğu gibi semptomlar da görülebilir.
Hangi Gıdalarda Bulunur?
Krom pek çok besinde az miktarda bulunur. En iyi kaynaklar:
• Deniz ürünleri (midye, istiridye, karides)
• Et, tavuk, yumurta, bazı süt ürünleri
• Tam tahıllar (yulaf, buğday kepeği, arpa)
• Baklagiller (fasulye, mercimek, bezelye)
• Brokoli, yeşil fasulye, kuşkonmaz, mantar, patates, bezelye
• Bira mayası
• Fındık ve kuruyemişler
• Kuru meyveler (kuru erik, hurma)
• Bazı içecekler (üzüm suyu, kahve, bira, şarap)
Bitkisel veya hayvansal gıdalardaki krom miktarı, topraktaki krom içeriğine göre değişiklik gösterebilir.
Günlük Alım ve Güvenli Sınırlar
• Yetişkinler için önerilen günlük alım: 20-45 mcg (bazı kaynaklarda 50-200 mcg arası güvenli kabul edilir)
• Ortalama Batı diyeti: Erkekler ~33 mcg, kadınlar ~25 mcg
• Krom vücutta proteinlere bağlı olarak dolaşır; karaciğer, dalak, kemik ve yumuşak dokularda az miktarda depolanır
Fazla Kromun Zararları
Besinlerle veya önerilen takviye dozlarında krom fazlalığı nadirdir. Yüksek dozlarda mide bulantısı, ishal ve böbrek sorunları görülebilir. Hexavalent krom ise çevre ve endüstri kaynaklı toksisiteye ve kansere yol açabilir.
Krom Türleri ve Emilimi
• Trivalent krom (Cr(III)): Gıdalarda ve takviyelerde bulunur, güvenlidir.
• Hexavalent krom (Cr(VI)): Endüstride kullanılır, toksiktir.
• Emilim besindeki bileşik türüne (ör. fitatlar emilimi azaltır) ve mide asiditesine bağlıdır.
Vücutta Depolanması ve Emilim Süreci
Krom, sindirim sonrası karaciğer, dalak, kemik ve yumuşak dokularda az miktarda depolanır. Fazla kısmı idrarla atılır. Emilimin yalnızca %1-2’si gerçekleşir, geri kalanı hızla vücuttan atılır.
Eksikliği Nasıl Telafi Edilir?
• Dengeli ve çeşitli beslenme; tam tahıllar, deniz ürünleri, yeşil sebzeler ve et ürünleri yeterli alımı sağlar.
• Kronik emilim bozukluğu veya uzun süreli parenteral beslenme durumunda tıbbi gözetimde takviye yapılabilir.
Sonuç
Krom, insülin ve metabolizmanın düzgün çalışması için küçük miktarda gereklidir. Eksikliği nadir, toksisitesi ise önerilen dozlarda düşük risklidir. Çeşitli ve dengeli beslenme ile eksikliğin önüne geçilebilir.
(Not: Bu içerik yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır, tıbbi tanı veya tedavi önerisi içermez.)
Destekleyici Akademik Kaynak:
• https://ods.od.nih.gov/factsheets/Chromium-HealthProfessional/